Zwanger worden tijdens je doctoraat. Een goed idee?

Vrouwen die bezig zijn aan een doctoraatstraject hebben vaak de leeftijd waarop veel mensen verlangen naar een kind. Als je na je masterstudies meteen start met een doctoraatstraject van vier tot zes jaar, is de kans groot dat je binnen de leeftijdsgroep van 23 tot 35 jaar valt. Dit valt precies samen met het tijdskader waarbinnen veel vrouwen de afweging maken om al dan niet voor een kind te kiezen.

Zwanger tijdens je doctoraat: mijn persoonlijke ervaring

Zelf was ik 28 jaar toen ik in verwachting was . De ‘officiële’ tijd van mijn vierjarig doctoraatstraject was toen achter de rug, maar mijn verdediging moest nog plaatsvinden, en ik werkte ondertussen ook op een nieuw project waardoor ik verbonden bleef aan de universiteit. Dat mijn proefschrift al geschreven was, was voor mij achteraf gezien een grote meevaller. Ik raad andere mensen niet af om zwanger te worden als het proefschrift nog moet geschreven worden, maar ik had de pech om aan hyperemesis gravidarum (extreme zwangerschapsmisselijkheid) te lijden tijdens de zwangerschap. De weken voorafgaand aan mijn verdediging was ik erg ziek, en ik was nog maar een beetje beter en uit het ziekenhuis ontslaan toen mijn verdediging plaatsvond. Het zwaartepunt van het schrijfproces zou in mijn geval niet te combineren geweest zijn met een zwangerschap. Maar dat is mijn geval. De kans dat je aan hyperemesis gravidarum lijdt is zeer klein.

De meeste zwangerschappen gaan gepaard met normale zwangerschapskwaaltjes. In welke mate dit je dagelijks functioneren beïnvloedt is erg persoonsafhankelijk. Mijn advies is om er rekening mee te houden dat je bepaalde periodes wat minder fit en energiek zult zijn, en de afweging te maken of dit voor jou een probleem kan vormen. Of dit een probleem kan vormen hangt af van de fase van je doctoraat, en hoe jij jou in het algemeen verhoudt tot ziekte en kwaaltjes. De ene persoon functioneert nog relatief goed met pijn en slaaptekort, maar de andere persoon kan zich alleen concentreren bij een optimale gezondheid.

Welke fase van het doctoraat is het best om zwanger te worden?

Nu ga ik er even vanuit dat je in de luxepositie verkeert van nog vele vruchtbare jaren voor je te hebben, en geen bijzondere moeilijkheden hebt om in verwachting te geraken. Laat me vooral duidelijk stellen dat dit nog geen garantie is dat je snel zwanger wordt. Het is perfect normaal om na een jaar nog steeds geen positieve zwangerschapstest in handen te hebben. Na 3 maanden proberen is 30% van de koppels in verwachting. Na 6 maanden 70%. Na 12 maanden 80% (Bron). Een zwangerschap is niet te plannen. Maar wanneer je niet zwanger wordt, is natuurlijk wel te plannen. Daarom overloop ik even de verschillende fases van het doctoraat. Hoe lang elke fase duurt, hangt uiteraard af van de totale lengte van je doctoraatstraject.

Begin

Het begin van je doctoraatstraject kan een goede periode zijn om zwanger te worden. Strakke deadlines zijn dan nog niet aan de orde, wat ervoor zorgt dat je net iets relaxter bent. Je hebt nog veel energie, en de tijd en ruimte om je doctoraatstraject zelf vorm te geven. Aan de andere kant kan het begin van je doctoraat een erg onzekere periode zijn. Je weet misschien nog niet goed hoe je je onderzoek zal aanpakken, en worstelt nog met veel vragen. Een langere periode van afwezigheid kan die onzekerheid nog vergroten. Bovendien is de kans groot dat je aan het begin van je doctoraatstraject nog relatief jong bent, en de kinderwens nog niet zo groot is. Dit is echter heel persoonlijk, want een sterke kinderwens kan op elke leeftijd voorkomen.

Midden

Het midden van je doctoraatstraject kan een goede periode zijn om zwanger te worden. De eerste stappen van je doctoraat zijn gezet, en je hebt al een beter zicht op waar je doctoraat naartoe gaat. Met dit inzicht komt ook duidelijkheid in de te ondernemen stappen. Je weet wanneer je die extra dataverzameling zal doen, je weet welke artikelen je nog wilt schrijven, en het tijdsverloop van je verdere traject is uitgetekend. Dit kan voor rust zorgen (eindelijk duidelijkheid!), maar kan ook gepaard gaan met paniek (nog zoveel werk!). Het is heel normaal dat deze gevoelens elkaar afwisselen. Een zwangerschap in deze fase van je doctoraat kan je plannen doorkruisen. Plots kan die dataverzameling niet doorgaan, en je zult wat moeten schuiven met taken en deadlines.

Einde

Het einde van je doctoraatstraject kan een goede periode zijn om zwanger te worden. Ben je een planmatige werker, dan heb je al heel wat belangrijke taken afgevinkt. Maar voor veel doctoraatsstudenten is de eindfase een uiterst pittige periode. Artikelen moeten geschreven en herwerkt worden, en dan moet je ook nog je proefschrift zelf vormgeven. Ook het voorbereiden van de verdediging kan heel wat stress met zich meebrengen. Een zwangerschap kan er aan de andere kant ook voor zorgen dat je alles wat beter kan relativeren. In de eindfase van je doctoraat ben je ook alweer een paar jaartjes ouder, en weet je door ervaring ook hoe je moeilijke periodes doorkomt.

De aandachtige lezer heeft natuurlijk opgemerkt dat ik bij elke periode schreef dat het een goed moment kan zijn om zwanger te worden. En dit wil ik eigenlijk benadrukken. Laat nooit je werk voorgaan op je persoonlijk geluk. Maar als je het toch heel belangrijk vindt om een zwangerschap te mijden in een bepaalde periode, dan heb je misschien iets aan mijn bovenstaande tips.

Laat nooit je werk voorgaan op je persoonlijk geluk

Rol van de partner

Een doctoraat schrijven is niet eenvoudig. Een zwangerschap tijdens een doctoraat al zeker niet. Maar de uitdagingen stoppen natuurlijk niet met de geboorte van je kind. Zoals iedereen wel weet brengt een baby naast veel geluk ook de nodige kopzorgen met zich mee. Een zieke baby, slapeloze nachten, eventueel geregel met borstvoeding en de crèche… Je zult de steun van je partner absoluut nodig hebben. Het is dus belangrijk om het hier op voorhand uitgebreid over te hebben. In de eindfase van mijn doctoraat was ons huishouden beslist niet fifty fifty verdeeld. Een zwangerschap of baby brengt zijn eigen takenlijst met zich mee, en maakt je nog extra vermoeid. Is je partner bereid om extra tijd vrij te maken, en je ten volle te steunen? Het is belangrijk om mekaars verwachtingen, wensen en gevoelens te kennen.

Ongevraagde tip: persoonlijk zou ik sowieso geen kind maken met een partner die niet betrokken is. Doctoraat of niet.

Voordelen zwangerschap tijdens doctoraat

Zwanger worden tijdens je doctoraat is niet alleen kommer en kwel. Er zijn verschillende voordelen aan zwanger worden tijdens deze periode.

Mooi inkomen

Je hebt een mooi inkomen. Als startende professional heb je niet in alle sectoren een even mooi loon. Uiteraard kan je op veel manieren een stuk meer verdienen dan met een doctoraat, en voor sommige mensen die eerst elders gewerkt hebben, zal het misschien wel weer een stuk inleveren zijn. Maar als twintiger zonder vorige werkervaring zit je beslist goed met een doctoraatsinkomen. Dit is zeker interessant als je erover nadenkt om zwanger te worden. Ook al is liefde en een warme thuis het allerbelangrijkste voor een baby’tje, er valt niet te ontkennen dat je als kersverse ouder veel kosten zult maken. Het niet hoeven piekeren over een euro meer of minder is dan tenminste een zorg minder.

Financiële voordelen

Als je werkt als beursstudent, betekent dat dat je geen belastbaar inkomen hebt. Geld van een beurs is namelijk geen loon. Dit zorgt ervoor dat bepaalde diensten een stuk goedkoper kunnen uitkomen. Kinderopvang op basis van inkomen of kraamzorg is daar een voorbeeld van. Natuurlijk is er geen één weldenkend mens die daarom voor een kind kiest, maar ik neem het voor de volledigheid mee in het voordelen-rijtje.

Flexibele werkomgeving

De meeste doctoraatsstudenten komen in een zeer flexibele werkomgeving terecht. Je bepaalt zelf waar, wanneer, en hoe lang je werkt. Dit kan een valkuil zijn als je weinig zelfdiscipline hebt, maar de meeste mensen weten daar goed mee om te gaan en het in hun voordeel aan te wenden. Bij een zwangerschap kan deze vrijheid erg van pas komen. Een consultatie bij de gynaecoloog tijdens de kantooruren? Dat kan. Wat later starten en later doorwerken als je ’s ochtends meer last hebt van misselijkheid? Dat kan ook. Ook als je een baby hebt, kan die flexibiliteit makkelijk zijn. Is je kindje eens ziek, en moet het vroeger opgehaald worden van de crèche, dan is dit vaak mogelijk. Let er wel op dat je niet alle taken in jouw schoenen laat schuiven wegens “voor jou het is gemakkelijk”. Want jij moet natuurlijk ook nog je werk rondkrijgen.

Nadelen zwangerschap tijdens doctoraat

Tijdsdruk voor je doctoraat

In sommige gevallen wordt de tijd die je in moederschapsrust doorbrengt, achter je voorziene doctoraatsperiode toegevoegd. Maar in veel gevallen is dit helemaal niet zo! Ik schrok er zelf van dat het in mijn geval zou betekenen dat ik die 15 weken gewoon kwijt ben. Als je als beursstudent werkt op een groter doctoraatsproject heeft dat project een einddatum. En dan stopt de financiering gewoon, of je nu extra tijd nodig hebt door moederschapsverlof of niet. Dit is natuurlijk onfair, en moet in mijn ogen zeker veranderen. Helaas is hier tot op heden nog geen oplossing voor gevonden.

Wat extra moeilijk is, is dat je als doctoraatsstudent niet vervangen wordt. Je werk blijft dus gewoon liggen tijdens je moederschapsrust. En de projectdeadlines blijven in veel gevallen bestaan. Dit kan voor behoorlijk veel stress zorgen. Nog zo’n probleem dat dringend aandacht behoeft! Want het zou niet zo mogen zijn dat de komst van een baby extra stress oplevert voor je werk.

Het niet verschuiven van einddata voor financiering in combinatie met het niet bestaan van vervanging, zorgt in sommige gevallen echt voor stress en moeilijkheden. Ik heb het in mijn academische loopbaan zelf ervaren, en ik heb het ook bij verschillende collega’s gezien. Hoe beschamend dit ook is, ik voel me verplicht om dit nadeel te benoemen. Want ik wil hier een eerlijk beeld schetsen.

Minder gebruik kunnen maken van je rechten

Als zwangere doctoraatsstudent heb je net als iedere andere werknemer recht op een uitkering van het ziekenfonds tijdens je moederschapsrust. Dit vervangt je loon of je beurs. Wil je echter nog langer thuis zijn om te genieten van je baby, dan kan dit voor problemen zorgen. Ouderschapsverlof bestaat wel, maar in de praktijk is het bijna onmogelijk om hier gebruik van te maken. Dit door de problemen hierboven beschreven bij ‘tijdsdruk voor je doctoraat’.

Geen werkzekerheid op langere termijn

Werkzekerheid en het bestaan van een jonge academicus zijn geen zaken die doorgaans samen voorkomen. Dit is natuurlijk voor iedereen een moeilijkheid, maar een zekere vorm van stabiliteit kan welkom zijn als je erover denkt om een kindje te krijgen. Als doctorandus weet je meestal niet of je na je doctoraat nog aan de slag kan blijven op je universiteit. Dit hangt af van beschikbare plaatsen en beschikbaar onderzoeksgeld. Wil je echt carrière maken, dan zal je veel tijd en energie in aanvragen voor fondsen moeten steken. Bovendien is een academische carrière vaak een internationale carrière. Dit kan aantrekkelijk zijn, maar is niet altijd even handig met jonge kinderen. Of en waar je werkt is dus niet altijd makkelijk te voorspellen. Gelukkig hoeft dit niet per se een groot probleem te betekenen. En is het leven niet altijd een beetje onvoorspelbaar?

Lees ook: omgaan met onzekerheid in je carrière. Hoe doe je dat?

Stop je leven niet voor een doctoraat

Los van alle voordelen en nadelen van zwanger te worden tijdens je doctoraat, en los van de meest ideale periodes om (geen) kinderen te krijgen, is er iets dat je altijd voorop moet stellen. En dat is je eigen geluk. Je hebt maar één leven, en dat is eindig. Net als je vruchtbaarheid trouwens. Niet dat ik je extra druk wil opleggen, maar je moet wel voor ogen houden dat een kinderwens en de mogelijkheden van het menselijke lichaam niet snel onder de indruk zijn van iets als een publicatieschema.

En ja, je zou je kinderwens kunnen uitstellen tot na je doctoraat. Maar er zal altijd wel een reden zijn om die kinderwens uit te stellen. Dan ben je misschien pas begonnen met een nieuwe job. Of je zit financieel even wat krapper bij kas. Of er kan iemand ziek worden. Of je komt erachter dat sommige verbouwingen aan je huis echt niet meer kunnen wachten.

Hoe belangrijk dat doctoraat ook voor je is, laat het je leven niet beheersen. Een doctoraat is een job, en je hebt recht op een leven naast die job. Alle overwegingen die ik hierboven neerpende zijn goed om in het achterhoofd te houden, om tot een weloverwogen beslissing te komen. Maar als een kindje echt is wat je wilt, dan mag je je eigen leven niet op pauze laten zetten voor een doctoraat. Leef nu.

Lees ook: zo overleef je de eerste maanden als kersverse mama

Photo by Fallon Michael on Unsplash