Opnieuw betalen vrouwen de prijs: grensoverschrijdend gedrag op het werk en macht

Hot topic in de media: Leuvense professor veroordeeld voor verkrachting. Een zaak die choqueert, degouteert, en gevaarlijke machtsrelaties blootlegt. Wat me vooral opvalt is dat het problematische gedrag van de bewuste professor al jaren gekend was, maar hij toch lange tijd zijn gang kon gaan. Het wordt duidelijk dat eens iemand een bepaalde positie bekleedt, gezag heeft, en beroep kan doen op beschermende relaties die de hand boven het hoofd houden, het moeilijk wordt om die persoon verantwoording te laten afleggen voor zijn daden. Eigenlijk was dit al lang duidelijk, denk maar aan de Weinstein-affaire.

Het is extra pijnlijk als dergelijke misdrijven gepleegd worden door iemand die een voorbeeldfunctie heeft in pedagogische context en als co-auteur staat op artikelen over mensen aan boord houden door middel van werkklimaat.

Maar ik wil het nu niet alleen over de dader hebben. Ik wil het ook over de vrouwen hebben die opkwamen voor de slachtoffers, het hier niet bij lieten. Vrouwen die het moeten bekopen met hun carrière en in een uiterst moeilijke positie geplaatst werden.

De vertrouwenspersoon bij wie het slachtoffer te biechten ging, werd geïntimideerd. “Haar professioneel functioneren werd onmogelijk gemaakt. Er was niemand in de faculteit die haar in bescherming nam”, lezen we in ‘Het Nieuwsblad’. Uiteindelijk verlaat de vrouw de faculteit  voor een andere job, net als zes van haar vrouwelijke collega’s.

Het is een fragment uit dit artikel, maar het illustreert hoe toxisch die werkomgeving moet geweest zijn.

Iemand die macht heeft over je carrière, of het nu een academische carrière of een filmcarrière is, die deze macht misbruikt om de vreselijkste daden te plegen en mensen te intimideren, kan mensen helemaal kraken. Wat vreselijk verdrietig is het om te lezen dat het slachtoffer in deze zaak ook zware mentale klachten heeft overgehouden aan de traumatische gebeurtenissen.

En het gebeurt nog zo vaak. Ik heb het geluk gehad om als master- en doctoraatsstudent steeds respectvol behandeld te worden (enfin geluk, dit zou eigenlijk de standaard moeten zijn), maar zoals elke vrouw kan ik me ook onmiddellijk een werksituatie voor de geest halen waarin ik me uiterst ongemakkelijk voelde. Tijdens mijn studentenjaren werkte ik af en toe als hostess op events zoals prijsuitreikingen, opendeurdagen, grote sportwedstrijden,… Ik werkte voor één dag in een kledingwinkel om champagne rond te dragen voor een feestelijke gelegenheid, en werd in het keukentje verschillende keren onaangenaam toegesproken door de eigenaar van de winkel. Een man die zeker twintig jaar ouder was dan mij en die mijn loon betaalde voor die dag. Zijn leeftijd doet er niet echt toe natuurlijk, maar ik wil maar illustreren dat er wel een machtsonevenwicht was tegenover mij, een negentienjarige jobstudente. Hij kwam onnodig dicht bij me staan, maakte opmerkingen over wat mijn vriendje ervan vond dat ik daar werkte (hij maakte zo een normale studentenjob tot iets pervers), en gaf op meerdere momenten seksueel getint commentaar over mijn uiterlijk. Hij vertelde me dat hij het andere meisje waarmee ik samenwerkte dik vond en totaal niet knap genoeg om in zijn winkel te werken als hostess. En dan verwachtte hij dat ik me geflatteerd zou voelen. Wat het dubbel walgelijk maakte, was dat mijn eerste reflex was om te reageren op zijn negatief bedoeld commentaar op het andere meisje, en ik het gevoel had dat ik haar daardoor ook als een aantrekkelijke prooi portretteerde. Terwijl ik gewoon wou dat hij mij met rust liet en zijn mening over mijn collega voor zich hield. Deze situatie valt helemaal in het niets in vergelijking met de zaak rond de Leuvense professor (in ernst, maar ook omdat ik niet voor mijn carrière afhankelijk was van die ene studentenjob), maar dit is maar één voorbeeld van de vele die vrouwen zoals jij (of je zus, je collega, je partner) en ik moeten meemaken, en het toont hoe een verschil in macht een grote impact heeft op seksuele intimidatie op de werkplek. Ook bij vrouwen die sterk in hun schoenen staan.

Wat een hel moet het geweest zijn om te moeten samenwerken met iemand waarvan je weet waartoe hij in staat is, en waarvan je misschien zelf ook al onaanvaardbare opmerkingen of erger moest incasseren. Deze vrouwen verdienen meer respect, en absoluut meer bescherming dan ze gekregen hebben. Hoe kan het zelfs dat je jarenlang naast iemand moet werken die door de rechtbank wordt omschreven als ‘seksueel roofdier’? Deze absoluut niet retorische vraag beantwoorden en zorgen dat de mechanismen die de dader jarenlang vrij spel gaven, in de toekomst worden ontmanteld, is cruciaal. Want zelfs al moet er omwille van bepaalde procedures voorzichtigheid aan de dag gelegd worden, dan nog is het onaanvaardbaar dat werknemers gevaar lopen.

Wat ook cruciaal is, is om zelf een bondgenoot te zijn voor vrouwen op de werkplek. Slachtoffers geloven, het er niet bij laten, steun zoeken. Daarvoor hoef je zelf overigens geen vrouw te zijn. Maar ik kan me voorstellen dat vrouwen iets sneller in vertrouwen zullen genomen worden. Voor een veilige werkomgeving zorgen en hierover waken is een belangrijke voorwaarde voor het correct en snel reageren op grensoverschrijdend gedrag. Ik hoop dat mensen mij in vertrouwen zullen nemen mocht dit het geval zijn. Hopelijk jou ook, beste lezer.

Bron afbeelding: Unsplash