Dit moet je weten als je kampt met psychisch lijden

Ik schrijf deze tekst speciaal voor mensen die te maken hebben met psychisch lijden. Of je nu kampt met een depressie, geteisterd wordt door vreselijke paniekaanvallen, afziet door dwanggedachten, of door het diepe dal van een burn-out gaat… Deze tekst schrijf ik voor jou, jij die moet vechten om het hoofd boven water te houden. Want wat ben je dapper! Ik wil je graag een hart onder de riem steken. Want hoe rot je je nu ook mag voelen, er zijn altijd lichtpuntjes aan de horizon. Sta me toe je enkele lichtpuntjes aan te reiken.

Het komt altijd weer goed

Laat alstublieft de betekenis van deze zin ten volle tot je doordringen: het komt altijd weer goed. Dit schrijf ik niet omdat het goed klinkt, of omdat het valse troost zou geven. Het is geen gratuite belofte. Het is echt zo. Ik schrijf dit vanuit mijn achtergrond als psycholoog, maar evengoed vanuit mijn ervaring met menselijk lijden uit mijn persoonlijke leefwereld. Lees het nog eens: het komt altijd weer goed. Zelfs als je denkt dat je een ‘hopeloos geval’ bent, of als je denkt dat er geen oplossing bestaat voor jouw pijn: de tijd verzacht het ergste lijden, en er bestaat voor elke klacht een geschikte behandelmethode.

Er zijn nog mensen geweest met jouw klachten, en ook zij zijn uiteindelijk beter geworden. Het probleem is dat je ‘aandoening’ je verhindert om een realistische kijk op je herstel te hebben. Eigen aan een depressie is dat je een pessimistisch en negatief beeld over de toekomst hebt. Dit is de ziekte die spreekt. Als je denkt: “ik ben gedoemd,” of “ik word nooit meer beter,” denk dan ook: “dit is de ziekte die spreekt. Ik hoef dit niet als waar aan te nemen.”

Ten eerste ben je veel sterker dan je zelf kan inschatten. Mede door het psychisch lijden heb je hier geen correct beeld meer over. Maar zelfs mensen die niet kampen met psychische klachten, kunnen zichzelf niet altijd goed inschatten. Je bent in staat tot prestaties die je zelf niet voor mogelijk houdt. Wat betreft psychisch lijden geldt hetzelfde: je bent enorm sterk, en kan zelfs op het eerste zich uitzichtloze situaties overwinnen. Heb alstublieft geduld! Verwacht niet op korte termijn een miraculeuze verbetering: psychisch lijden overwinnen is altijd een werk dat op lange termijn zijn vruchten afwerpt. Op het einde van de rit zal je misschien nog eens aan deze tekst terugdenken, en zeggen: “je had gelijk, alles komt werkelijk goed.”

Lees ook: het hoeft niet altijd goed te gaan (maar het komt altijd weer goed)

Herval is geen mislukking

Nu schreef ik in de vorige paragraaf dat je ‘op het einde van de rit’ zult zien dat alles goedkomt. Maar misschien lees je dit wel als je voor de tweede, derde, of misschien zelfs vierde keer een moeilijke periode doormaakt. Dan kan ‘op het einde van de rit’ plots wat zuur aanvoelen. Want jij was toch al ‘op het einde van de rit?’ En toch voel je je weer ellendig. Dan nog kan ik je een lichtpuntje aanreiken!

Jij bent ervaringsdeskundige. Jij weet dat het goed kan komen na een moeilijke periode. Dit is eerder gebeurd, en ik garandeer je dat dit nu ook weer zal gebeuren. Net zoals je herstel niet definitief was, is ook je psychisch lijden niet definitief. Als je het leven heel hard vindt, denk dan terug aan de periode waarin je je weer goed voelde. Dit zul je opnieuw meemaken. Je weet dat je hierop mag vertrouwen, want je maakte al eerder een herstel mee.

Er zijn verschillende studies geweest die aantonen dat je meer kans hebt om een depressieve episode door te maken, als je al eens eerder een depressieve episode hebt gehad. Toen ik deze studie tijdens mijn opleiding als psycholoog bestudeerde, vond ik dit in eerste instantie een deprimerende gedachte. Het zou mooi zijn dat je vrijgesteld werd als je je portie miserie al gehad had. Ik weet dat je grootste wens nu is dat je voorgoed verlost geraakt van jouw pijn. Maar nu zie ik het ook op een andere manier: als dit niet je eerste periode is waarin je psychisch lijdt, weet je dat na regen zonneschijn komt. Bovendien heb je nu misschien een aantal technieken onder de knie die je kunnen helpen met de situatie om te gaan. Je bent ervaringsdeskundige, en hoeft niet meer alles voor de eerste keer uit te zoeken. Enerzijds is het heel erg dat je dit nu opnieuw moet doormaken, maar anderzijds is het misschien iets minder overweldigend omdat je wel weet wat je overkomt.

Hoe dan ook, ik beloof je dat ook dit weer voorbijgaat. En ik hoop dat dit de laatste keer is dat je zo erg afziet. Hou vol, je kan het opnieuw overwinnen!

Je leert ermee leven

Sommige psychische aandoeningen zijn heel moeilijk om ‘definitief’ van verlost te geraken. Gelukkig zijn dit ook net de aandoeningen waar je op een bepaalde manier mee kan leven. Als je bijvoorbeeld gevoelig bent voor dwangneuroses, zal dit waarschijnlijk altijd een gevoeligheid blijven. Maar je kan bijvoorbeeld van ‘ik zie hier extreem door af’ gaan naar een ‘op sommige dagen heb ik weleens een knagend gevoel.’ Ook als je bijvoorbeeld last hebt van angsten, kan een extreem angstige periode vol paniekaanvallen evolueren naar een nauwelijks waarneembaar gevoel van onrust. En dan kan je zelfs je ‘zwakte’ gebruiken als een sterkte. Als je klachten lichtjes verergeren, kan je dit zien als een alarmsignaal dat je het rustiger aan moet doen. Of je kan het beter op een afstand houden door te denken: “aha, dit is mijn dwanggedachte/angst/… Dit ben ik niet. Hallo, dwanggedachte/angst/… Je mag er zijn, maar ik ga nu niet verder op jou in.”

Let wel, als je het gevoel hebt dat je gruwelijk aan het afzien bent, dan mag je zeker zijn dat dit niet eeuwig blijft duren. Hier hoef je gelukkig niet mee te leren leven, want deze klachten zullen na verloop van tijd verbeteren. Enerzijds verzacht de tijd het ergste leed, anderzijds kan je gespecialiseerde hulp zoeken.

Op dit moment voelt iemand zich exact zoals jij je voelt

Het zal misschien lijken alsof niemand zich ooit zo heeft gevoeld als jij je voelt. Jouw specifieke situatie, en jouw specifieke gedachten die toegespitst zijn op deze situatie zijn misschien wel uniek. Maar hoe je je daardoor voelt is dat zeker niet. Er zijn veel mensen die zich exact zo gevoeld hebben, en die zich nu weer beter voelen. Maar er zijn ook mensen die zich op dit eigenste moment net zo voelen als jou. Mensen die dezelfde angsten hebben, mensen die ook geplaagd worden door overweldigende gedachten en gevoelens, of mensen die zich net zo moe en somber voelen. Wat jij voelt is menselijk, en met jou zijn er nog vele anderen. Het besef dat je niet alleen bent, kan je soms helpen als je je door een moeilijke periode heen moet worstelen.

Zelfs je meest duistere gedachten kan je in vraag stellen

Als je door een moeilijke periode gaat, denk je veel dingen die eigenlijk niet kloppen. Dit is niet omdat je je verstand verloren bent, maar dit is omdat je ‘ziekte’ je gedachten kleurt. Zoals ik hierboven al schreef: je bent veel sterker dan je nu kan inschatten. Het is moeilijk te geloven dat alles weer goed komt, en toch is het zeker zo. Gedachten als ‘ik ben gedoemd’, ‘mensen zien mij niet meer graag’, ‘ik ben waardeloos’, ‘ik kom hier nooit meer uit’, ‘het leven heeft mij niks meer te bieden’, zijn stuk voor stuk onwaar. Er ligt een toekomst voor jou in het verschiet vol mooie, waardevolle, en gelukkige momenten.

Ja maar, hoe zit het dan met mensen die niet meer willen leven? Die weten dat toch zeker zelf wel goed genoeg? Ja en neen. Uiteraard is deze gedachte of wens echt, maar dit gaat eigenlijk maar heel zelden over het niet meer willen leven. In een boek dat ik tijdens mijn opleiding las, werd er gerefereerd naar een onderzoek rond dit thema. Niemand wilt echt dood. Mensen willen gewoon dat ‘het’ stopt. En mensen zien soms geen andere manier meer om ‘het’ te stoppen. Gelukkig is er voor iedereen hoop. Wat ‘het’ ook is: het zal gegarandeerd weer beteren en leefbaar worden. Dit beloof ik je: jouw lijden zal minder erg worden of volledig ophouden, en uiteindelijk zal je weer geluk ervaren. Het is soms moeilijk te geloven als je middenin een zwarte periode zit, maar toch komt aan deze periode ook weer een eind.

Je hoeft niet zo af te zien

Ik scheef al enkele keren dat alles met de tijd weer goedkomt. Maar dit wil natuurlijk niet zeggen dat je gewoon maar lijdzaam moet afwachten tot alles weer betert. Je kan zelf ook actief stappen zetten om sneller beter te worden. Soms zal dit heel snel effect hebben, en soms moet je meer geduld hebben. Bij een burn-out moet je bijvoorbeeld vaak voor langere tijd herstellen, alvorens je je weer beter voelt. Bij voorkeur zoek je bij elke vorm van psychisch lijden hulp! Dit om je doorheen deze zware periode heen te helpen, maar ook ter preventie van toekomstig lijden.

Professionele hulp is zeer belangrijk bij psychisch lijden. Er is niemand die bij een gebroken been gewoon maar wacht tot het overgaat, en als iemand een tumor heeft zal niemand het in zijn hoofd halen deze persoon aan te raden ‘zich gewoon even te herpakken.’ Dit hoef jij dus ook niet te doen. Je hoeft echt niet zo af te zien: voor elk probleem bestaat een geschikte aanpak.

Lees ook: 6 dingen die je nooit moet zeggen tegen iemand met een burn-out

Waar vind je dan deze hulp? Je kan nooit verkeerd doen door het probleem met je huisarts te spreken. Dit is een laagdrempelige manier om hulp te zoeken, en je huisarts kan je ook meteen een gepaste doorverwijzing geven. Je kan ook rechtstreeks de hulp van een psycholoog inschakelen. Afhankelijk van je problematiek kan je meteen door de huisarts geholpen worden, of krijg je een doorverwijzing naar een psycholoog of psychiater. Weet dat er mensen zijn die gestudeerd hebben om jouw specifieke probleem aan te pakken. Zij hebben jouw verhaal al in veel varianten gehoord, en hebben al veel mensen succesvol kunnen helpen.

Medicatie

Ik schrijf even een apart stukje over medicatie. Vaak wordt er over medicatie een ongenuanceerd oordeel gegeven: ofwel wordt het aangeprezen als dé doeltreffende oplossing voor gelijk welk probleem, ofwel wordt het afgeschilderd als een groot complot van de farmaceutische industrie. Volgens mij is er nood aan een meer genuanceerd verhaal.

Ik ben van mening dat er veel te vaak medicatie wordt voorgeschreven. In veel situaties zijn er andere en betere oplossingen mogelijk. Als iemand last heeft van depressieve klachten doordat die persoon op het werk systematisch wordt gekleineerd en gepest, is een antidepressivum volgens mij niet de behandelmethode die de voorkeur geniet. Dan is de omgeving ziekmakend.

Toch vind ik dat er bij de kritische geluiden over psychofarmaca te weinig aandacht is voor het feit dat medicatie levensreddend kan zijn. Soms heeft iemand de kracht niet meer om de klachten aan te pakken, of zijn de symptomen zodanig overweldigend dat medicatie noodzakelijk is. Je hebt niet gefaald als je medicatie nodig hebt. Soms is medicatie gewoon noodzakelijk om een menswaardig leven te kunnen hebben. Idealiter is medicatie een deel van een ruimer behandelplan, en kan er weer afgebouwd worden als de persoon zich weer langere tijd goed in zijn vel voelt.

Mijn boodschap aan de persoon die psychisch lijdt is dus om zich goed te laten adviseren over het gebruik van medicatie, maar om tegelijk te beseffen dat medicatie in sommige gevallen een noodzakelijk deel is van het behandelplan. Gebruik het niet als het niet nodig is, maar wees blij dat het bestaat als het wel nodig is! Je hebt niet gefaald als je medicatie moet nemen: je bent geslaagd in een belangrijk deel van jouw behandelplan.

Conclusie

Onze hersenen zijn een fantastisch orgaan. Ze kunnen je zwaar doen afzien, maar zijn tegelijk in staat om van een schijnbaar hopeloze situatie tot volledig herstel te komen. Alles komt goed! Er is altijd hulp beschikbaar, en ook jouw probleem zal opgelost geraken. Ik hoop dat ik je wat lichtpuntjes heb kunnen aanreiken. Want je verdient het om in deze moeilijke tijd deze dingen te weten. Misschien denk je terug aan dit artikel als je je weer beter voelt, en zal je zeggen: inderdaad, zelfs de moeilijkste periode gaat voorbij.

Bron afbeeldingen: Unsplash