De te aanwezige vrouw

Vrouwen zijn al snel te aanwezig. Dat wist ik al toen ik een klein meisje was. Hoewel ik inderdaad graag en vaak praatte, werd mij disproportioneel vaak de mond gesnoerd. Een leerkracht* zei me ooit: “jij moet zwijgen, jij levend woordenboek.” En ik had ook al snel door dat volwassenen van jongens veel meer weerwerk verdragen dan van een meisje. “Franke mond,” heb ik meer dan eenmaal gehoord. Mijn moeder leerde me dat ik mijn mening mocht zeggen, zolang het maar op een respectvolle manier gebeurde. En hoewel kinderen in principe aangemoedigd worden om op een goede manier te leren discussiëren, merkte ik dat de speelruimte om te leren en fouten te maken een stuk groter was voor jongens.

*Disclaimer: de meeste leerkrachten zijn echt top, en ik heb zelfs het geluk gehad enkele uitzonderlijke leerkrachten gehad te hebben aan wiens waarderende en inspirerende uitspraken ik nog steeds geregeld terugdenk. Leerkrachten maken het verschil in het leven van kinderen en jongeren.

Nu ben ik zelf moeder, en mijn zoon weet dat hij zijn stem van mij mag laten horen. Hoewel ik het niet kan bewijzen, geloof ik dat dit niet anders was geweest mochten wij een dochter gekregen hebben. En toch weet ik zeker dat de spelregels voor jongens en meisjes nog steeds niet gelijk zijn. Het ‘levend-woordenboek-incident’ is ondertussen twintig jaar geleden, maar ik vraag me af of het speelveld al drastisch hertekend is.

Vrouwen worden vaak ‘betweter’ genoemd als ze iemand verbeteren of onjuiste informatie weerleggen. Het is een woord waar ik een gruwelijke hekel aan heb. Alsof er geen verschil is tussen veel weten en het altijd beter moeten weten. Houd je kennis maar voor je. Lach een beetje dommig en denk maar dat bescheidenheid je beter staat. En als je toch honderd procent zeker bent van je zaak, en je er niet meer in slaagt op je tong te bijten, dan kan je maar beter “…denk ik…” toevoegen aan het einde van je stellige bewering. Kwestie van niemand te intimideren en je inbreng wat af te zwakken.

Ik hoor vrouwen zich soms verontschuldigen voor hun welbespraaktheid. Ze vrezen te veel de boventoon gevoerd te hebben in een bespreking, te nadrukkelijk hun mening op tafel gelegd te hebben. Fantastisch slimme vrouwen die zoveel zinnigs te zeggen hebben. Nog nooit heb ik dit een man horen zeggen. En het erge is dat ze gelijk hebben hiervoor beducht te zijn, want vrouwen worden sneller als ‘bazig’ gepercipieerd dan een man die dezelfde dingen zou zeggen (Heilman, 2012).

Niet alleen op het werk passen vrouwen op hun tellen. Na een gezellige middag onder vriendinnen piekeren ze ’s avonds of ze niet teveel gepraat hebben en te weinig gezwegen. Ik weet dat ik erover pieker. Was ik niet te aanwezig? Was ik niet te veel?

Vrouwen horen vooral op welke manieren ze allemaal te veel zijn. Te luid, te dik, te opvallend, te aanwezig. We nemen letterlijk en figuurlijk al gauw te veel ruimte in. Leggen te veel gewicht in de schaal.

Vrouwen ervaren vaker verbale micro-agressies zoals onderbroken worden als ze aan het woord zijn. Dit is een algemeen gegeven (West & Zimmerman, 2015), maar is in het bijzonder merkbaar op de werkvloer (Warner et al., 2022). De stem van een vrouw wordt letterlijk en figuurlijk minder gehoord. Een stagiaire vertelde me laatst dat ze tijdens haar evaluatiemoment de kritiek kreeg dat haar lach te luid was. Te aanwezig dus.

En vrouwen mogen niet te aanwezig zijn. We vinden luide, assertieve en aanwezige vrouwen irritant en arrogant. En vrouwen die gewoon veel aan het woord zijn ook. Babbelkous, viswijf, babelette. Bestaan er ook zulke woorden voor mannen? Een aanwezige man is charismatisch en entertainend. Een aanwezige vrouw is, tja… te aanwezig.

“C’est mon show,” zei een man me ooit tijdens een studentenjob. Zelden heb ik zo letterlijk gehoord waar het op stond en waar hij mijn plaats zag. Maar hij vergiste zich. Want het is wel degelijk mijn show. Het is onze show.

Bron afbeelding: Unsplash