Waarom Google advertenties gevaarlijk kunnen zijn

Wie informatie op Google opzoekt weet dat sommige zoekresultaten gesponsord zijn. Je herkent ze aan het groene symbooltje met ‘Adv’ dat voor de link staat, of door de melding ‘gesponsord’ boven de afbeeldingen.

Advertenties op Google

Wie bijvoorbeeld ‘rode schoenen’ intikt op Google, krijgt als eerste zoekresultaat een gesponsorde link van Zalando te zien.

Op zich hoeft dit niet erg te zijn. Offline krijg je ook voortdurend reclame te zien, alleen zit het verschil er hem nu in dat je reclame ziet voor een product waarnaar je actief bent op zoek gegaan. En je kan nog steeds kiezen om verder te kijken, en andere sites de exploreren. Het is logisch dat bedrijven op een slimme manier willen adverteren. In plaats van miljoenen te spenderen aan advertenties die voor een groot deel van het publiek niet interessant zijn, kunnen ze rechtstreeks die mensen naar hun website lokken die interesse hebben in dit soort producten. En als de getoonde zoekresultaten relevant zijn, vindt de potentiële klant de boodschap niet storend.

Lees ook: adverteren op facebook: een doeltreffende strategie?

Advertenties voor politieke propaganda

Gevoeliger wordt het als de zoekopdracht politiek van aard is. Zo kwam een tijdje geleden in het nieuws dat mensen die op de partijstandpunten van CD&V zochten, een gesponsorde link voor de NVA te zien krijgen. Er werd toen ook gereageerd dat dit niet verschilt van gewone verkiezingspropaganda in de bus. Natuurlijk is dit wel een verschil. De persoon zocht actief informatie op over een partij, en wordt in plaats daarvan voorzien met informatie over een volledig andere partij. Het is alsof je rode schoenen zoekt voor een themafeest, en Google je als ‘meest relevante informatie’ een webshop voorschotelt die gespecialiseerd is in blauwe regenlaarzen. Op deze manier reclame maken gaat dus net iets verder dan een extra foldertje in een brievenbus proppen. Je kan het eerder vergelijken met het overplakken van iemands anders verkiezingspropaganda.

Wat als… we dit zouden toelaten voor wetenschappelijke artikelen?

Dit toont aan dat de strijd om informatie te mogen geven hard kan gespeeld worden. Commercieel proberen webshops mekaar de loef af te steken, maar ook op ideologisch vlak proberen mensen aan internetsurfers informatie zichtbaar te maken. Afgelopen dagen was ik druk bezig met het opzoeken van wetenschappelijke informatie, toen er plots een onaangenaam idee in me opkwam: “Stel nu dat je mensen wilt overtuigen van een bepaald standpunt, een theoretisch kader, een bepaald gegeven,… Dan zou je ervoor kunnen zorgen dat mensen alleen maar deze informatie te zien krijgen.”

Als farmaceutisch speler zou je bijvoorbeeld kunnen zorgen dat alleen de studies waarin jouw geneesmiddel als beste uit de bus komt, goed vindbaar zijn in wetenschappelijke databanken. Of je wilt als onderzoeker dat alleen jouw artikelen geciteerd worden omdat je snel carrière wilt maken. Of je wilt resultaten over klimaatsverandering beïnvloeden door er één afwijkende studie uit te selecteren, en die bovenaan te plaatsen, boven talloze studies die het tegendeel beweren. Of je wilt vanuit racistische motieven een bepaalde bevolkingsgroep negatief in het licht zetten…

Wie wetenschappelijke bronnen raadpleegt, weet dat je verschillende studies moet opzoeken, kijken wat de bevindingen zijn, waarin ze mekaar aanvullen of tegenspreken, zien of er meta-analyses gebeurd zijn (studies die het eerdere werk naast mekaar leggen, en een inschatting maken op basis van al die resultaten), en dat men dit alles op een kritische manier moet bekijken.

Maar stel nu dat die kritische afweging beïnvloed wordt door doordat de informatie geselecteerd wordt, en dat bepaalde resultaten je opgedrongen worden. Dan wordt het heel gevaarlijk! Je zou kunnen overtuigd geraken van beweringen die al heel vaak werden tegengesproken. Je zou mensen die uit zijn op macht in de hand kunnen werken. Je zou onnodig het leven van anderen in gevaar kunnen brengen,…

Zo’n vaart loopt het voorlopig niet

Ik heb het gecheckt: Google scholar werkt niet met advertenties. Gelukkig maar! Web of Science, PsycINFO, en PubMed trouwens ook niet, maar die waren in de eerste plaats al minder verdacht.

Ik hoop dat Google (en andere zoekmachines) in de toekomst op een ethische manier blijft omgaan met advertenties. Daarnaast is het heel belangrijk dat wij als informatiegebruiker kritisch omgaan met de zoekresultaten die ons worden voorgeschoteld. Let op de icoontjes die aangeven dat een zoekresultaat gesponsord is, en vraag je af of je dit een relevante suggestie vindt. Advertenties hoeven zeker niet slecht te zijn, maar wees kritisch als je op zoek gaat naar informatie. Vooral als je op zoek gaat naar wetenschappelijke informatie! Want als we de zoekmachines niet meer mogen vertrouwen, dan hebben we gelukkig nog ons eigen beoordelingsvermogen.

Sta jij soms stil bij het feit dat je gesponsorde zoekresultaten te zien krijgt? En heeft dit invloed op welke links je klikt?

Bron afbeelding: Pexels